İlk kültüre alındığı yer Anadolu olarak bilinmektedir.Yaklaşık olarak 1500 civarında kiraz çeşidi bulunmaktadır ve ıslah çalışmaları ile günden güne çeşit sayısı artmaktadır. Kiraz memleketimizin her yöresinde yetiştirilebilmektedir.Kirazda Ülkemiz koşullarında ağaç başına alınan verim 25.kg civarındadır.Üretimimizin %10 gibi düşük bir miktarı ihraç edilebilmektedir. ülkemiz kiraz tarımına uygun olmakla birlikte ancak uygun arazi seçimi, araziye uygun anaç seçimi çeşit seçimi,ilk yıllarda şekil verme terbiye budama, sulama, gübreleme, toprak işleme tozlayıcıların dikimde mutlak planlanması,yabancı ot kontrolü, hastalık zararlılarla mücadelenin uygun olarak yapılması halinde ihraç vasıflı kiraz üretimimizin artması mümkündür.
KİRAZ BAHÇESİ TESİS EDİLİRKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR:
İleriki yıllarda karşılaşılabilecek birçok problem bahçe tesis ederken bazı hususlara dikkat edilirse önlenebilir. Bu dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır;
* Şiddetli rüzgarlara (özelliklede kuzey rüzgârları)açık yerler olmamalıdır.
* Meyilli ve yamaç yerler tercih edilmelidir.
* Tesis öncesi toprak numunesi alınıp tahlil yaptırılmalıdır.
* Kiraz soğuklama ihtiyacı yüksek bir meyve olduğu için yüksek yerlere tesis edilmelidir.
* Taban suyu yüksek yerlere kurulmamalıdır.
* Don tabanı oluşturan yerlere kurulmamalıdır.
TOPRAK HAZIRLIĞI:
Eğer daha önce yetiştiricilik yapılan bir alanda dikim yapılacaksa bahçe kurulacak yerin toprağı ilkbahar, yaz aylarında derin bir şekilde sürülmelidir. Sonbaharda arazi üzerindeki kesekleri kırmak, dağıtmak ve araziyi tesviye etmek için tırmık veya diskaro çekilerek arazi dikime hazır hale getirilir.Tesviye işlemi yapıldıktan sonra yaklaşık 1 metre aralıklarla baklava dilimi şeklinde patlatma yapılmalıdır. Patlatma işlemi en kurak Ağustos ve Eylül aylarında yapılmalıdır.Ayrıca 40-50 m. Arayla drenaj kanalları açılırsa çok iyi olur.
Kiraz fidanı dikilmeden önce mutlaka toprak analizleri yardımı ile, bahçe kurulacak alanın topraksal özellikleri ve içeriği belirlenmeli, yapılacak uygulamalar analiz sonrası ortaya çıkan değerler ışığında yapılmalıdır. Toprağın hazırlanması sırasında genel olarak yapılabilecek uygulamalar ;
Gerekli olduğu taktirde dikim öncesi dönüme 3-4 ton çiftlik gübresi (2-3 sene yanmış), dönüme 25-50 kg TSP yada DAP, dönüme 20-40 kg potasyum sülfat uygulanabilir.Uygulama sırasında gübreler pulluk yardımı ile derin sürüm yapılarak, toprağın 20-25 cm derinliğine ulaştırılır.
TOPRAK ANALİZİ:
Toprak Analizi İçin Toprak Örneği Alınması: Bu işlem bahçe tesis edilmeden yapılma lıdır daha sonraki yıllarda ise zaman zaman örnek alınmalıdır. Bahçe tesisinden önce toprak burgusu veya belle örnek alınır. Belle V şeklinde açılan kuyulardan veya numune sondası ile 0-30cm, 30-60 cm. ve 60-90 cm. den alınır. Örnek 8-10 ayrı yerden alınmalıdır. Her derinlikten alınan örnekler kendi arasında ayrı ayrı harmanlanmalı kaba taş ve benzeri maddelerden temizlenmelidir. Her derinliği temsilen 1 kg. civarında numune bez torbalara konulmalıdır. İçine ve dışına çiftçi ismi, yer mevki ismi yazılı etiketler kurşun kalemle yazılmalıdır. İleriki yıllarda yalnızca 20 cm. derinlikten alınan numuneler gübreleme için yeterli olacaktır.Toplanan yapraklar bez veya kağıt torbalara etiketlenerek konmalı ve hemen laboratuvara ulaştırılmalıdır. Numunelerin bekletilmesi doğru değildir.Fakat bekletilmesi zorunlu ise buzdolabında veya buz kaplarında muhafaza edilmelidir.
Yaprak Örneği Alınması : En uygun yaprak örneği tam çiçeklenmeden 2-3 ay sonra alınır. Ağaçların iyi güneşlenen omuz hizasındaki uç sürgünlerinin orta yaprakları sapı ile birlikte alınır. Örnekler düz bir hat teşkil etmeyen ağaçlardan alınmalıdır. Bu şekilde 20-25 ağaçtan 100’er yaprak alınır.
ANAÇ SEÇİMİ
KLASİK ANAÇLAR:
Kuş Kirazı (Prunus avim ) : Ülkemizde yaygın olarak kullanılan bir anaçtır. Dikine ve kuvvetli büyür, büyük taç yapar. Uygun şartlarda uzun ömürlüdürler. Geçirgen derin, organik maddece zengin topraklarda verimli tınlı,daha iyi yetişir. Kirece mukavemeti azdır. Göz aşısı ile uyuşması iyidir. Toprak ve arazi yapısı uygun olursa 6*6, 6*5 m. aralıklarla dikilip ilk yıllardan itibaren şekil verilmeli ve budama yapılmalıdır. Terbiye ve budamaya fazla dikkat edilemeyecekse biraz daha geniş dikilebilir.
İdris ( Prunus mahalep ) : Daha az su verilebilen arazilerdeki kiraz bahçesi tesisinde uygun bir anaçtır. Daha çok vişneye anaç olarak kullanılır.
* Taç küçüktür. Kuş kirazının %75-80’i kadar.
* Kökler daha derine gider.
* Süzek ve kumlu toprakları sever. Kuş kirazına göre kirece daha dayanıklıdır.
* Aşı uyuşmazlığı gösterebilir.
* Yüksek (60-65 cm.) den aşılandığında bodurlaştırıcı etki artar, fakat pratik olmadığından pek uygulanmamaktadır.
Genellikle Prunus mahalep ile kurulan kiraz bahçeleri için 4x5, 5x5 m. dikim mesafeleri uygundur.
BODUR ANAÇLAR:
Mahalep SL 64: Mahalep'ten seleksiyon yoluyla elde edilmiş olup, hem yeşil ve hem de odun çelikleriyle kolaylıkla çoğaltılabilir. Bütün kiraz çeşitleriyle iyi aşı uyuşması gösterir. Erken meyveye yatar. Orta büyüklükte ağaçlar yapar. Özellikle kumlu, çakıllı pHsı yüksek topraklara tavsiye edilir.
Gisel A5: Almanya’da Giessen Üniversitesi tarafından geliştirilen Gisel A serisinden bir klon anacı olup, Prunus cerasus X Prunus canescens melezidir.Yabani tohum anaçlarına göre % 50-60 oranında bodurluk sağlar. Erken meyveye yatar (Şekil 4). Özellikle ağır, killi topraklarda iyi sonuç verir. Doku kültürleri yoluyla çoğaltılmaktadır.
Gisel A 6:aynı seriden elde edilmiş olup, geçci ve kendine verimli olan çeşitler için daha çok önerilmektedir.
Ma x Ma 14: Mahalep’ten seleksiyon yoluyla elde edilmiş, yarı bodur bir anaç olup, Fransa’da daha çok kullanılmaktadır. Kireçten kaynaklanan kloroza dayanıklı olduğu bildirilmektedir. Erken meyveye yatar. Bakteriyel kansere de tolerant olduğu bilinmektedir. Doku kültürleri yoluyla çoğaltılmaktadır.
Weiroot 158: Almanya’da vişnelerden seleksiyon yolu ile elde edilmiş bodur bir klon anacıdır. Bazı kiraz çeşitleriyle aşı uyuşmazlığı göstermektedir. Yeşil çelikle kolaylıkla çoğaltılabilmektedir. Erken meyveye yatar.
Tabel (Edabriz): İran’da vişnelerden seleksiyon yoluyla elde edilmiş ve Fransa’da geliştirilmiştir. Yeşil çelikle çoğaltılabilir. Ancak, daha çok doku kültürleri yoluyla çoğaltılmaktadır. Bütün kiraz çeşitleriyle iyi aşı uyuşması göstermektedir. Yarı bodur bir anaçtır. Killi-tınlı toprakları tercih eder. Kurak ve PH’sı yüksek topraklarda iyi sonuç vermez.
Mazzard F 12/1: Kuş kirazından seleksiyon yolu ile elde edilmiş, kuvvetli gelişen bir klon anacıdır. Bütün kiraz-vişne çeşitleri ile çok iyi aşı uyuşması gösterir. Bakteriyel kansere dayanıklıdır. Yeşil çelikle çoğaltılabilmektedir.
FİDAN DİKİMİ:
Fidanlar genel olarak sonbaharda yaprak dökümü ile, ilkbaharda ağaçlara su yürümesine kadar geçen devrede dikilirler. En uygun dönem kışı yumuşak geçen yerlerde sonbaharda, kışı sert geçen yerlerde ise ilkbaharda dikmektir. Fidanlar ilkbaharda gövdelerine su yürümeden önce yerlerine dikilmiş olmalıdırlar. Kışı çok sert olmayan kurak bölgelerde sonbahar dikimi daha iyi sonuç verir. Bunun nedeni sonbaharda dikilen fidanların kış yağışlarıyla gelecek mevsimdeki kök gelişmesine hazırlamaktır.
Dikimi yapılacak olan fidanların köklerindeki yaralı ve kırık kısımlar makas ile temizlenir (özellikle odunsu kökler). Bu sayede söküm sırasında zarar görmüş kök parçaları kesilerek temizlenmiş olur Daha sonra bir kap içerisinde hazırlanan ilaçlı suya(100 lt suya 400 gr Captan + 100 gr Benlate veya 100 lt suya 400 gr Captan + 100 gr Derosal ) fidan kökleri daldırılarak kök hastalıklarına karşı önlem alınır.
Açılmış olan çukurlar içerisine, çukur açılması sırasında çıkan toprakla bir kümbet yapılır ve fidan kökleri bu kümbet üzerine oturtulur. Fidan aşı noktası dikim tahtasının ortasına ve hakim rüzgara karşı olacak şekilde yerleştirilmelidir. Aşı noktası kesinlikle toprak altında kalmamalı,5 parmak yukarıda olmalıdır.Ayrıca her çukur için 100 gr.TSP ve 100 gr. AS. verilmelidir.
Toprağın üst yüzeyinden alınan 3-4 kürek kuru toprak çukurun dip kısmına konur. Fidan çukura dik olarak yerleştirilir, kök ve çukur tamamen kuru toprakla örtülür. Üzerine ayakla bastırılarak köklerin toprakla kaynaşması sağlanır. Aşı yerinin toprak seviyesinin 5 parmak üzerinde olmasına dikkat edilir. Bu şekilde dikilen fidan çukuruna dikimden hemen sonra 20-25 litre can suyu verilir.
İlkbaharda dikilen fidan aşı noktasından 90 cm yüksekte, lider olacak sürgüne ait gözün hemen üzerinden az eğimli bir şekilde budama makasıyla kesilir.
Sonbahardaki fidan dikiminde ise aşırı rüzgar alan yerlerde iki kademeli tepe kesimi yapılmalıdır. Dikim yapıldıktan hemen sonra fidan aşı yerinden 120 cm yüksekte tepe kesimi yapılır. İkinci kademede ise ilkbaharda aşı gözünden 90 cm yüksekte tepe kesimi yapılır. Tepesi kesilen fidanlara %2’lik Bordo Bulamacı uygulanır.Bu uygulama hem kesim noktasını hem de fidan üzerinde bulunan gözleri belirli ölçüde hastalıklara karşı koruyabilmektedir.
GÜBRELEME:
Gübreleme toprakta eksikliği tahlillerle bilinen bitki besin elementlerinin takviyesidir. Önceleri yapılan yanlış gübrelemeler veya besin kilitlenmesi olaylarından kaynaklanan ve toprakta varlığı tahlillerle bilindiği halde ağaçta eksikliği görülen elementler mevcut olabilir. Bunun önlenebilmesi için gübrelemede;
- Kullanılacak gübre amaca ve usulüne uygun olarak verilmelidir.
-Gübre uygun zamanda verilmelidir.
-Bitkinin ihtiyacı kadar gübre verilmelidir.Verilecek gübre miktarını saptarken göz önünde bulundurulması gereken hususlar:
- Toprağın yapısı, Ağaçların yaşı, Ağaçların gelişme durumları, Sulama miktarı ve sulama şekli Bitkilerin verim miktarı, Anacın cinsi, Ahır gübresi uygulamaları, vb. Gübreleme;sulama, budama ve toprak özellikleri ile çok değişse de ölçü olarak 1 yıllık sürgünlerin uzunluğu bir fikir oluşturmalıdır. Şöyle ki meyveye yatmamış ağaçlarda 60-90 cm. arasındaki sürgünler gelişmenin olumlu seyrettiğini gösterir. Sürgünler 90 cm.den fazla ise gereksiz azot uygulamasına veya fazla sulamaya bağlıdır.Sürgünler 60 cm. den kısa ise su ve azot noksanlığındandır.Yetişkin kiraz ağaçlarında 40-60 cm. arasında sürgünler var ise gelişme normaldir. Sürgünler bu ölçülerden kısa ise yeterli beslenme yoktur. Doğal gübre olarak dekara 2-3 ton ahır gübrelemesi yeterli olacaktır. Verimdeki bir ağaca ortalama değer olarak her yıl 2-3 kg. Amonyum Sülfat, 1 kg. Triple Süper Fosfat , 1 kg.. Potasyum verilmelidir. Fosfurlu ve potasyumlu gübreler Sonbaharda , azot uygulmaları ise erken İlkbaharda birinci dilimi, çiçek dökümünden sonra ikinci dilim ve hasattan sonra üçüncü dilim uygulanır. Ağaçlarda gübreleme ; İz düşümü gübrelemesi ve bant sistemi gübrelemesi şeklinde uygulanmaktadır.Ayrıca vejetasyon dönemi içerisinde 2 kez mikro elementleri içeren bir yaprak gübresi kullanmak uygun olur.
SULAMA:
Kirazlarda sulama , fidan dikimindeki cansuyu ile başlar. Dikimlerin İlkbahar veya Sonbaharda yapılması göz önüne alınmaksızın cansuyu verilir. Ülkemiz koşullarında genellikle ben düşme dönemine kadar İlkbahar yağmurları ile su ihtiyacı karşılanmaktadır. Kurak giden yıllarda sulama müdahalesinde bulunulmalıdır. Kiraz, çok suyu da kuraklığı da sevmez.
Bu şartlar göz önüne alınarak sulama planlanmalıdır. Kurak giden yıllarda çiçeklenme esnasında toprağın yeterince nemli olması sağlanmalıdır. Ben döneminden hasada 4-5 gün kalıncaya kadar kirazlar susuz kalmamalıdır. Bu dönem aralığında toprak hafifçe nemli tutulabilirse ,istenen irilik ve kalite sağlanabilir. Yetişkin ağaçlarda kök boğazı çevresi sulanmamalıdır. Sulama düzeni oluştururken, bitki gövdesinden 2-3 m. dışarıda setler yapılır. Bu setlerin içi değil dışına su verilmelidir. Çünkü suyu alabileceği kök bölgesi o kısımdadır.Bu sulama sistemi ile kök dağılımı teşvik de edilmiş olacaktır. Ağır topraklarda su miktarı az ve sulama aralıkları daha uzun olmalıdır. Damlama veya mini spring’le sulama yapılmıyorsa , sulama tavaları kısa tutulmalı göllenmeden diğer tavaya geçirilmesi daha uygundur. Fazla su kloroza neden olur.
Sonbaharda yağışlar az olursa kısmen sulama yapılmalıdır.Hasattan hemen önce yapılan fazla sulama meyve iriliğin teşvik etse de ,meyve eti sertliği ve tadı olumsuz etkilediği gibi ağaç sağlığı açısından da sakıncalıdır. Hasattan sonra da verilecek su yeni oluşan çiçek gözlerinin gelişimine de faydalı olacaktır.
DÖLLENME:
Döllenme, kiraz yetiştiriciliğinin en önemli konusudur. Dünyada mevcut 1.500 civarındaki kiraz çeşidinde (X) ışınlanması yoluyla elde edilmiş birkaç tanesi dışındaki hepsi, mutlak kendine kısırdır. Yani kendi kendini tozladığı zaman, bir kiraz çeşidinden alınan meyve oranı genellikle %0’dır. Dolaysıyla tek çeşitten kurulmuş kiraz bahçelerinden meyve alınamaz veya nadir olarak %1-2 alınabilir. Halbuki, ekonomik bir kiraz yetiştiriciliği için, 100 çiçeğin en az 25-40’ı meyveye dönüşmelidir. Hatta bu oran 40’tan fazla olursa daha iyi olur. Bunun içinde bahçe planlarında birbirlerini iyi dölleyebilen kirazlar göz önüne alınmalıdır. Bunun yanında çeşitlerin çiçeklenme zamanları da birbirine uymalı, birbirlerini dölleyecek olan çeşitler arasında 2 sıradan fazla uzak mesafe olmamalı ve bahçede döllenmeyi yapacak yeteri sayıda arı olmalıdır. 30-40 dekarlık bahçe için 15.000-20.000 arı yeterlidir.
Kirazlarda, birbirilerini döllemeyen çeşitler bir grup meydana getirirler. Buna “uyuşmazlık grubu” denir. Döllenme olabilmesi için ele alınan çeşitlerin aynı uyuşmazlık grubundan olmaması ve ayrı grupta olması gerekir ve bu çeşitler aynı zamanda çiçeklenmelidirler.En az 10 ağaca bir dölleyici çeşit düşmelidir.Dölleyici çeşitlerinde 4-5 çeşit olması döllenme ve verimi oldukça arttırır.
0900 Ziraat çeşidinin en iyi dölleyicileri Lambert, Stark’s Gold (sarı kiraz), Mertonlate ve Bigarreau Gaucher çeşitleridir.
1. Edirne : 6, 9, 11, 12, 15, 18, 19, 23
2. Turfanda : 3, 7, 11
3. Early Burlat : 2, 7, 11
4. Starking Hardy Giant : 6, 10, 11
5. Durona di Cesena : 6, 11, 15
6. Vista : 1, 4, 5, 10, 12, 13, 14, 17, 24
7. Merton Premier : 2, 3, 11, 12, 13, 14
8. Larian : 10, 12, 13
9. Merton Bigarreau : 1, 15, 18, 19, 22, 23
10. Berryessa : 4, 6, 12, 13, 14
11. Noir de Guben : 1, 2, 3, 4, 5, 7, 12, 13, 17, 24
12. Van : 1, 6, 7, 10, 11, 13, 14, 22
13. Bing : 6, 7, 10, 11, 12
14. Bigarreau Napoleon : 6, 7, 10, 11, 127
15. Bigarreau Gaucher : 1, 5, 9, 16, 17, 18, 19, 22, 23
16. Noble : 9, 15, 19, 22, 23
17. Bella di pistoia : 6, 11, 15
18. Karabodur : 1, 9, 12, 15, 23
19. Merton Marvel : 1, 9, 16, 23
20. Karagevrek : 6, 15
21. 0900 Ziraat : 15, 22,23, Stark’s Gold
22. Lambert : 9, 12, 15, 21, 23
23. Merton late : 1, 9, 15, 18, 19, 22
24. Stella : Kendine verimlidir
ÇEŞİTLER:
Yetiştiriciliği tavsiye edilen kiraz çeşitleri ve özellikleri, olgunlaşma sırasına göre şöyledir:
Edirne: Çok erkenci, meyvesi yuvarlak, orta iri ve 3.28 gram ağırlığında, kahverengimsi-şarabi renkte, orta sert, az lifli, orta kalitededir. Ağaçları verimli olup, %10 oranında meyve çatlaması yapar.
Turfanda: Çok erkenci, meyvesi kalp şeklinde, orta iri ve 3.72 gram ağırlığında, morumsu-şarabi renkte, orta sert, orta sulu, lifli, orta kalitededir. Ağaçları çok verimli olup %7 oranında meyve çatlaması yapar.
Early Burlat: Çok erkenci çeşitlerin en kalitelisi olup, meyvesi yuvarlak-yassı, iri ve 6.38 gram ağırlığında, parlak koyu kırmızı renkte, sert, çok sulu, ince yapılı, çok kalitelidir. Ağaçlar çok verimli olup, %25 oranında meyve çatlaması yapar. Bu bakımdan olgunluğa yakın dönemde yağış almayan bölgelerde önerilir.
Starking Hardy Giant: Erkenci, meyvesi kalp şekline yakın, iri 5.62 gram ağırlığında, parlak koyu kırmızı renkte, çok sert, sulu, çok kalitelidir. Ağaçları çok verimli olup, %9 oranında meyve çatlaması yapar.
Durona di Cesena: Erkenci, meyvesi yuvarlakça-kalp şeklinde, iri 6.1 gram ağırlığında, parlak koyu kırmızı renkte, sert sulu ve çok kalitelidir. Ağaçları çok verimli olup, %9 oranında meyve çatlaması yapar.
Vista: Erkenci, meyvesi geniş kalp şeklinde, iri, 6.31 gram ağırlığında, parlak koyu kırmızı renkte, sert, sulu, ince yapılı ve iyi kalitelidir. Ağaçları verimli olup, hiç meyve çatlaması yapmaz. Kendisiyle aynı zamanda çiçek açan bütün kirazları döller.
Merton Premier: Orta mevsim, meyvesi kalp şeklinde, iri, 5.27 gram ağırlığında, koyu kırmızı-mor renkli, orta sert, sulu, ince yapılı ve çok kalitelidir. Ağaçları çok verimli olup, hiç meyve çatlaması yapmaz.
Merton Bigarrau: Orta mevsim, meyvesi yuvarlakça kalp şeklinde, iri, 6.99 ağırlığında, parlak koyu kırmızımsı-kahverengi, sert gevrek, sulu, çok kalitelidir. Ağaçları çok verimli olup %1 oranında meyve çatlaması yapar.
Noir de Guben: Geç mevsim, meyvesi yuvarlak şekilli, iri, 5.65 gram ağırlığında, koyu kırmızıya çalan kahverengi, hemen hemen siyah renkli, sert-çok sert, gevrek ve çok kalitelidir. Ağaçları çok verimli olup, %6 oranında meyve çatlaması yapar.
Stella: Geç mevsim, meyvesi fıçı şeklinde, çok iri, 7.2 gram ağırlığında, parlak koyu kırmızı renkli, çok sert, gevrek ve çok kalitelidir. Ağaçları çok verimli ve %9 oranında meyve çatlaması yapar. Şu anda Ülkemizde üretimi önerilen kendine verimli olarak bilinen tek çeşittir.
Van: Geç mevsim, meyvesi yuvarlak-kalp şeklinde, çok iri, 7.91 gram ağırlığında, oldukça çok parlak kırmızı renkte, çok sert, gevrek, sulu ve çok kalitelidir. Ağaçları çok verimli olup, %9 oranında meyve çatlaması yapar.
Bing: Geç mevsim, meyvesi kalp şeklinde, çok iri, 7.28 gram ağırlığında, orta parlak, şarabi-koyu kırmızı renkli, sert, gevrek, sulu ve çok kalitelidir. Ağaçları çok verimli olup, %16 oranında meyve çatlaması yapar. Bu bakımdan, olgunluğa yakın dönemde yağış olmayan bölgelere önerilir.
Bigerreau Napoleon: Geç mevsim, meyvesi kalp şeklinde, iri, 6.27 gram ağırlığında, donuk sarı zemin üzerine canlı karmin kırmızısı renkte, sert, gevrek, sulu ve kalitelidir. Ağaçları çok verimli olup, %4 oranında meyve çatlaması yapar.
Bigerreau Gaucher: Geç mevsim, meyvesi yuvarlak kalp şeklinde, iri, 6.25 gram ağırlığında, hemen hemen siyaha yakın, oldukça koyu kırmızı renkli, sert gevrek, sulu ve çok kalitelidir. Ağacı verimli olup, %1 oranında meyve çatlaması yapar.
Noble: Geç mevsim, meyvesi kalp şeklinde, çok iri, 7.41 gram ağırlığında, koyu morumsu ve hemen hemen siyaha yakın renkli, çok sert, gevrek, sulu ve çok kalitelidir. Ağaçları orta derecede verimli olup, %5 oranında meyve çatlaması yapar.
Merton Marvel: Çok geççi, meyvesi yuvarlakça-kalp şeklinde, iri, 6.23 gram ağırlığında koyu kırmızı-morumsu renkli, çok sert, gevrek, sulu ve çok iyi kalitelidir. Ağaçları çok verimli olup, %3 oranında meyve çatlaması yapar.
Karagevrek: Çok geççi meyvesi fıçı şekilli-hafif konik, çok iri, 7.78 gram ağırlığında, koyu morumsu-kırmızı renkli, sert, gevrek, çok sulu ve kalitelidir. Ağaçları çok verimli olup, %11 oranında meyve çatlaması yapar.
0900 Ziraat: Çok geççi, meyvesi geniş kalp şeklinde, çok iri, 8.18 gram ağırlığında, parlak koyu kırmızı renkli, çok sert, gevrek, sulu ve çok kalitelidir. Ağaçları verimli olup hiç meyve çatlaması yapmaz, ülkemizde çok yaygın olup “Napolyon” diye de tanınır.
Lambert: Çok geççi, meyvesi kalp şeklinde, çok iri, 7.6 gram ağırlığında, parlak koyu kırmızı renkli, çok sert, gevrek ve çok iyi kalitelidir. Ağaçları çok verimli ve %18 oranında meyve çatlaması yapar. Bu bakımdan olgunluğa yakın dönemde yağış olmayan bölgelerde
Merton Late: Çok geççi, meyvesi yuvarlakça, iri, 5.76 gram ağırlığında, donuk sarı zemin üzeri parlak pembemsi-kırmızı renkli, sert, gevrek sulu ve kalitelidir. Ağaçları çok verimli olup, %4 oranında meyve çatlaması yapar.
BUDAMA:
Şekil-1 İlk dikimden sonra sopa halindeki fidanın kesim yapılırken aşı yerinden itibaren 90 cm'den tepe kesimi yapılır lider olarak bırakılacak gözün hakim rüzgara karşı gelmesine dikkat edilmelidir.
PINCHING TEKNİĞİ İLE LİDER TERBİYESİ:
İkinci yaşında dalların terbiyesine devam edilir. İlk yıl oluşturulan dal grubu en üst dalından itibaren lider üstünde 80-90 cm'den tepe kesimi yapılır. Lider 80 cm'den kısa gelişmiş ise herhangi bir tepe kesimi yapılmaz. Bu arada ağacın içine güneş ışınları'nın girişimi sağlamak amacıyla gereken dallar seyredilir. Dallanmanın değişik istikamette oluşturulması esastır.
KİRAZDA BAŞLICA HASTALIK ve ZARARLILAR:
| Uygulama Zamanı | Uygulama Amacı | Etken Madde | Dozu |
| ( Gr.-Ml./100Lt.) | |||
| %5-10 Çiçeklenme | Monilya | Hexeconazole 50 g/l SC | 50 |
| Thiram %80 WP | 200 | ||
| %90-100 Çiçeklenme | Monilya | Captan %50 WP | 300 |
| Iprodione %50 WP | 150 | ||
| Sarısaman renginde | Kiraz Sineği | Diazinon 630 g/l EC | 20 |
| 75 | |||
| Olum geciktiğinde veya yağış olduğunda | Kiraz Sineği | Malathion 650 g/l EC | 100 |
| Sonbaharda, yapraklar %75-80 dökülünce | Genel hastalıklara karşı | Bordo Bulamacı | %2'lik |
| İlkbaharda, gözler kabardığında (Açmadan önce) | Genel hastalıklara karşı | Bordo Bulamacı | %1'lik |
YAPRAK DELEN (ÇİL) HASTALIĞI:
Sert çekirdekli meyve ağaçlarında görülür.Nisan sonu Mayıs başında yapraklarda kırmızı renkli küçük lekeler halinde belirir.Zamanla bu lekelerin ortaları kuruyarak dökülür ve yapraklar delikli bir hal alır. Kimyasal mücadele;
1. İlaçlama : Sonbaharda yaprak dökümünden hemen sonra
2. İlaçlama : İlkbaharda çiçek tomurcukları açılmadan önce yapılmalıdır.
Etkili madde ve oranı Dozu (100 lt suya)
Bordo Bulamacı (Bakırsülfat %95+sönmemiş kireç)3kg+1 kg
(1. ilaçlama)Bordo Bulamacı (Bakırsülfat %95+sönmemiş kireç)1kg+0.5 kg
(2. ilaçlama)Bakıroksiklorür %50 WP800 g (1. ilaçlama)Bakıroksiklorür %50 WP400 g
(2. ilaçlama)Bakıroksit %50 WP800 g (1. ilaçlama)Bakıroksit %50 WP400 g
(2. ilaçlama)Captan %50 WP300 gr Thiram%80 WP300 gr Ziram %80 WP300 gr Manep %80 WP300 gr Folpet %50 WP300 gr
KİRAZ DAL YANIKLIĞI HASTALIĞI:
İnce dallarda ve sürgünlerde kabukta esmer çökük lekeler görülür.Fazla sayıda veya büyük olan lekeler dalın kurumasına yol açar.Lekelere tomurcuklarda da rastlanır.Dallarda lekeler kanser
görünüşünü alırlar.1-2 yıl geçtiğinde zamk gelmeye başlar.Yapraklarda sarımtırak lekeler
görülür.Lekeler sonradan kuruyarak yapraklar delinir ve yapraklar saçma ile delinmiş gibidir.
Bakteri yazın kabukta gizli olarak kalır ve üreyip yayılmaz. Kış devresinde sonbaharda faaliyete
geçer kışı kabuk üzerinde geçirir ve dallara çatlaklardan, yaralardan ve budama yerlerinden geçer.
Mücadelesi:
Kültürel Önlemler: Kültürel önlemler çok önemlidir.Sağlam fidan, sağlam göz kullanmalı, sonbaharda ilaçlamadan önce kuru ve hastalıklı dallar kesilerek temizlenmeli.
| Etkili Maddenin adı ve oranı | |
| BakırSülfat +%98 Sönmemiş Kireç | 1.İlaçlama 1kg +500g |
| BakırSülfat +%98 Sönmemiş Kireç | 2.İlaçlama 600g+300g |
| ( Bordo bulamacı) |
KİRAZ HALKALI LEKE VİRÜS HASTALIĞI:
Ağaçta sürgün başladıktan hemen sonra,yapraklarda belirgin olmayan açık ve koyu yeşil beneklenme ve aralarında değişik renklerde nekrozlar görülür.Ayrıca yapraklarda küçük bantlar ve halkalar görülür.
Hastalığın kimyasal mücadelesi yoktur.Bu yüzden kültürel önlemler büyük önem taşır.Hastalıklı ağaçlardan kalem,göz gibi aşı materyali alınmamalıdır.Hastalık belirtisi görülen fidanlar hemen sökülüp uzaklaştırılmalı ve yakılmalıdır.Yeni kurulacak bahçeleri mümkünse eski bahçelerin yerlerine kurmamalıyız.Çünkü eski bahçelerde hemen hemen bu hastalıktan korunmak imkansız gibidir.İyi bir budama,gübreleme ve bakım işleri yapmalıyız.
BAKTERİYEL KANSER VE ZAMKLANMA:
Gövde, genç sürgünler,dallar, meyve sapı,çiçek,uykudaki gözler,yapraklar ve meyvelerde zarar yapar.En zararlı safha gövde ve dallar üzerinde olmaktadır.Kirazda enfeksiyon içeri çökmüş siyah lekeler halindedir.Kışı hasta ağaçlardaki kanserlerde, gözlerde,yaprak ve dallarda, bazı yabancı otlarınn üzerinde geçirir.
Zirai Mücadelesi
Kültürel Önlemler:Kültürel önlemler çok önemlidir.Sağlam fidan ve aşı gözü kullanmalı,aşı yerinin yerden yüksekte olmasına özen gösterilmelidir.Hastalıklı kuru dalların budanması Temmuz-ağustos aylarında yapılmalıdır.
Kimyasal Mücadele:Sonbaharda yaprakların %75-80’ i döküldüğünde % 2 lik bordo bulamacı, İlkbaharda gözlerin uyanmasına yakın % 1’ lik bordo bulamacı.
BAKLA ZINNI:
İlkbaharda meyve diğer bitkilerin çiçek döneminde çıkan erginler daha çok çiçekle beslenirler. Daha sonra humusça zengin toprağa bırakılan yumurtalardan 1-2 hafta içinde larvalar çıkar ve çeşitli otların köklerinde beslenirler.Gelişmesini tamamlayan larvalar toprakta pupa oluştururlar ve bu pupalardan çıkan erginler kışı toprakta geçirirler.
Bu zararlıya karşı kimyasal bir mücadele yolu olmamakla birlikte arı ve faydalı bazı böceklerin ölümü göz önüne alınarak uygun bir ilaçlama yapılabilir. İlaçlamalarda erginlere karşı Endosülfan ( 360 g/l- %32.9 ) etkili maddeli EC ya da WP formülasyonlu bir ilaç 150 ml ya da gram dozunda kullanılabilir Bu zararlı ağaçların çiçek döneminde zarar verdiği için çok zorunlu kalmadıkça ilaçlı mücadele yapılmamalıdır.
KİRAZ SİNEĞİ:
Meyvede beslendiğinden meyve kalitesini ve pazar değerini düşürür. Ülkemizde kiraz ve vişnelerde yaygındır. Zarar oranı % 80 ‘e kadar çıkabilir. İlk ergin sineklerin çıktığı zamanın tespiti çok önemlidir. Bunun için : % 4 ‘lük amonyum karbonat içeren McPhail tuzakları ve sarı yapışkan vizüel tuzaklar (Rebell) ağaçlara asılır ve ilk ergin sineklerin çıkış zamanı tespit edilir. İlk ergin sinek görüldüğünde ve bölgedeki en erkenci çeşitte meyvelere ben düştüğü (su yürüdüğü) devrede ise ilaçlamaya başlanır. Kaplama ilaçlamada tüm ağaç meyveleriyle birlikte ilaçlanır.
KİRAZ SÜLÜĞÜ:
Larvaların yaprak epidermisini yemeleri sonucu yaprak tül şeklini alır. Yaprak damarları zarar görmez ,ancak bitkinin beslenmesi aksar ve verimin düşmesine yol açar. Bahçeler İlkbaharda kontrol edilerek larvaların ilk görüldüğü zaman ilaçlamaya geçilir. Birinci ve ikinci dölün larvalarına karşı 13-15 gün ara ile iki ilaçlama yapılması daha uygudur.
Kullanılacak İlaçlar:
Diazinon185g/l EC (100lt Suya 200 ml)
Malathion190g/l EC(100lt Suya 200 ml)